«Վարչապետի պաշտոնն ամենախոցելին է, նրան առաջինն են զոհաբերում»

«Իրատես de facto»-ի զրուցակիցն է վերլուծաբան, քաղաքական տեխնոլոգ ՎԻԳԵՆ ՀԱԿՈԲՅԱՆԸ:

-Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչ է հաջորդելու վարչապետի հրաժարականին, կփոխվի՞ Հայաստանի ներքաղաքական իրավիճակը:
-Արտառոց ոչինչ վարչապետի հրաժարականում չկա: Ի տարբերություն շատերի, որ ասում են, թե վարչապետի հրաժարականն անակնկալ էր, ինձ համար անակնկալ չկար: Թերևս անակնկալ համարողներն այնքան էլ անկեղծ չեն, առնվազն երկու-երեք ամիս այդ լուրերը շրջանառվում էին: Խնդիրը ժամանակի մեջ էր՝ մեկ շաբաթ առաջ, մեկ շաբաթ հետո:
-Կարող էր երեք տարի հետո էլ լինել:
-Ոչ: Բոլորն էլ հասկանում են, որ որոշակի փոփոխություններ պետք է լինեն: Իհարկե, կադրային ցանկացած որոշում ինչ-որ չափով կարող է անակնկալ լինել, բայց վարչապետի հրաժարականը պահանջված էր միանշանակ: Հիմա շատ է խոսվում հաջորդ վարչապետի թեկնածուների մասին: Մշտական թեկնածուների խումբ էլ կա, որի անդամների շանսերը քննարկվում են: Բայց այդ մասին անիմաստ է խոսել. կարելի է կանխատեսումներ անել, ոչ ավելին: Իմ կարծիքով` դա այնքան էլ կարևոր չէ: Եթե վարչապետ է փոխվում, երկու պատճառ կա: Առաջին՝ վարչապետը ճիշտ քաղաքականություն էր իրականացնում, բայց վատ էր աշխատում: Երկրորդ՝ նոր խնդիրներ են առաջացել, և նոր ծրագիր է իրականացվելու: Խնդիրը հիմա դա է՝ արդյո՞ք նոր կառավարությունն իրականացնելու է նոր ծրագիր, թե՞ շարունակելու է նախորդի քաղաքական ծրագիրը: Կարևորը հետագա տնտեսական քաղաքականության հարցն է: Հասարակությանը հիմա այս հարցը պետք է հուզի, ոչ թե վարչապետի անձը: Եթե տնտեսական քաղաքականություն է փոխվում, դա շաղկապվում է Մաքսային միությանն անդամակցության կոնկրետ աշխատանքների՞ հետ, որ պետք է արվեն, եթե մայիսին համաձայնագիր ենք ստորագրելու:
-Աշխատանքը վաղուց սկսվել և արվում է:
-Այո, բայց գուցե նոր մարդիկ են պետք, որ հավատում են իրենց արած աշխատանքին: Գաղտնիք չէ, որ Տիգրան Սարգսյանը վերջին մեկ-երկու տարում հակասական ելույթներ էր ունենում այդ հարցի վերաբերյալ՝ 180 աստիճանով փոխելով տեսակետը: Ինչպես սեպտեմբերի 3-ին մենք որոշում ընդունեցինք ՄՄ մտնել, այնպես էլ փոխվեցին Տիգրան Սարգսյանի հայացքները:
-Դուք կարծում եք՝ հավանակա՞ն է 180 աստիճանի շրջադարձ:
-Ոչ: Քանի որ Ռուսաստանն աշխարհաքաղաքական երկրորդ բևեռ դառնալու հավակնություն ունի, նրան պետք է կուռ միավոր՝ մարդիկ, որ ռեալ աշխատում են այդ ուղղությամբ և տեսակետ չեն փոխում:
-Մեկ շաբաթում մի քանի վարչապետ փոխվեց՝ Ղրղզստանում, Ղազախստանում, Հայաստանում, մնաց Բելառո՞ւսը:
-Բելառուսում այդ փոփոխություններն ընթացքում են եղել: Որքան էլ անհավանական հնչի՝ Բելառուսը ՄՄ-ում ավելի անկախ քաղաքականություն է վարում՝ իր խնդիրները որոշում է ավելի շատ ներսում, քան դրսից: Բելառուսը, ի տարբերություն հետխորհրդարանական համարյա բոլոր երկրների, պահպանել է արդյունաբերությունը: Կառավարությունը վա՞տ է աշխատում, «Բատկան» փոխում է վարչապետին կամ նախարարներին, երկրում քաղաքական կուրսի փոփոխություն չի կատարվում՝ Ալեքսանդր Լուկաշենկոյի նախագահ դառնալուց սկսած: Համաշխարհային ֆինանսաբանկային օլիգարխիան Բելառուսի քաղաքական ու տնտեսական կյանքի վրա գրեթե ներգործություն չունի:
-Հայաստանի վրա ունի՞:
-Իհարկե: Տիգրան Սարգսյանը համաշխարհային ֆինանսաբանկային օլիգարխիայի դասական ներկայացուցիչ էր: Ընդհանրապես, հետխորհրդային տարածքի (բացի Բելառուսից) բոլոր երկրների կենտրոնական բանկերը կայացել են միջազգային ֆինանսական կառույցների ազդեցությամբ ու ֆինանսավորմամբ և ներկայացնում են այդ ուղղությունը: Կարծում եմ՝ նաև Ռուսաստանում կարող է կառավարությունը փոխվել:
-Օլիմպիադայից առաջ Դմիտրի Մեդվեդևի օրերն էին հաշվում, բայց ուկրաինական իրադարձություններն այդ հարցը, կարծես, օրակարգից հանեցին:
-Նույնիսկ նրա հետագա պաշտոնն էին նշում՝ «Գազպրոմ»: Իրոք, արտաքին փոփոխությունները, կարծես, ժամանակ չեն տալիս: Այնուամենայնիվ, քանի որ բարդանալու է ՌԴ տնտեսական վիճակը՝ ուկրաինական իրադարձությունների հետևանքով, այնտեղ էլ պետք է կառավարության և, ամենակարևորը, տնտեսական քաղաքականության փոփոխություններ լինեն: Արդեն իսկ քայլ առ քայլ փոփոխություններ անում են, օրինակ, մեզ մոտ վաղուց կային ArCa վճարային քարտեր, իսկ ՌԴ-ն նոր է համառուսական համակարգ ստեղծում, որովհետև հասկացան, որ մի օր Visa Card-ն ու Master Card-ը կարող են իրենց չսպասարկել (ինչը, իհարկե, կնշանակի կորցնել մոտ 100-միլիոնանոց ռուսական շուկան): Իրենք էլ են հասկանում, որ ռուսական տնտեսությունը պետք է դիվերսիֆիկացնել:
-Ես որքան հիշում եմ, այնքան Ռուսաստանը դիվերսիֆիկացնում է իր տնտեսությունը: Նույնիսկ վարչապետ Մեդվեդևը հայտարարեց, որ Ռուսաստանում տնտեսություն չկա, կա նավթ ու գազ, և Ռուսաստանը հումք արտադրող երկիր է: Արդյո՞ք ՌԴ-ն դիվերսիֆիկացիայի բավարար ներուժ ունի հիմա. հաշվի առեք տնտեսական պատժամիջոցները:
-Այդ հարցում օգնում է հենց Արևմուտքն իր պատժամիջոցներով: Ռուսաստանը մի երկիր է, երբ հանգիստ իրավիճակ է ու ռուսական արջն իր համար քնած է, և բոլորովին այլ երկիր է, երբ հայտարարվում է՝ մենք հիմա պատերազմի մեջ ենք ¥սառը կամ տաք¤, հասարակությունն ի հայտ է բերում մոբիլիզացիոն հսկայական ռեսուրս: Կայսրապետության գաղափարն ազգի գենում նստած է: Միջազգային սովետոլոգները, շատ լավ իմանալով ռուսական այդ ֆենոմենը, ասում են՝ պետք չէ Ռուսաստանին անկյուն քշել, այդ ազգը արտակարգ իրավիճակներում անում է այն, ինչ խաղաղ ժամանակներում չի անի: Հիմա Ռուսաստանում այնպիսի հարցեր են բարձրացվում ու սկսում լուծվել, որ 20-25 տարի չեն լուծվել՝ սկսած ԽՍՀՄ-ի փլուզումից: Հումքային էկոնոմիկա ունենալով՝ նրանք ուզում են հրաժարվել դոլարից և առևտուր անել ռուբլով, յուանով ու եվրոյով: Պատկերացնո՞ւմ եք՝ ինչքան է բարձրանում ռուբլու պահանջարկը: Այսինքն, գնորդին վաճառում են ռուբլի, հետո այդ ռուբլին վերցնում են ու ոսկի են գնում և ավելացնում են ոսկու պաշարները, դոլարի պահանջարկը կտրուկ ընկնում է: Կան քայլեր, որոնց մասին ռուսները դեռ միայն ակնարկում են, բայց կարող են անել պատժամիջոցների դեմ:
-Այո, բայց ռիսկային չե՞ն այդ քայլերը:
-Ռիսկային են: Ցանկացած պատժամիջոց երկկողմանի է: Ռուսներն էլ, ամերիկացիներն էլ, եվրոպացիներն էլ հասկանում են, որ շատ դեպքերում պատժամիջոցներն ընդամենը PR են: Եվրոպացիները փորձով գիտեն, որ ամերիկացիներն ուզում են իրենց ձեռքերով կրակից շագանակ հանել: Ինչպես եղել է բոլոր աշխարհամարտերում՝ իրենք ֆինանսավորում են, հետո շահած են դուրս գալիս: Այդ պատճառով էլ պատժամիջոցները չեն վերածվում լուրջ, գլոբալ քայլերի, մնում են ավելի շատ PR՝ ներքին օգտագործման, սեփական իմիջը պահպանելու համար: Հայրենասիրական հողի վրա Պուտինի վարկանիշը բարձրացավ՝ 80 %, որ ունեցել է մեկ էլ նախագահական առաջին ժամկետից հետո: Իսկ Օբամայինն ընկնում է՝ 40 % է: Մերկելը ևս պատժամիջոցներից է խոսում, բայց շատ լավ հասկանում է, որ գերմանական արդյունաբերողների շահերն ավելի կարևոր են:
-Չե՞ք կարծում, որ պատժամիջոցները, նաև տնտեսական խնդիրներից ելնելով, մոբիլիզացվող Ռուսաստանին ավելի ագրեսիվ են դարձնելու իր մերձավոր դաշնակիցների նկատմամբ: Մասնավորապես, ՀՀ վարչապետի հրաժարականը այդ շրջագծում է:
-Իհարկե, քանի որ Ռուսաստանը միաբևեռ աշխարհը երկբևեռ դարձնելու նպատակ ունի, ձեռնարկելու է համապատասխան քայլեր:
-Այդ դեպքում աշխարհը մեզ համար միաբևեռ չի՞ դառնում, երբ Ռուսաստանը արգելափակում է մեր այլընտրանքի հնարավորությունը:
-Երկրորդ բևեռ դառնալ փորձող Ռուսաստանը մոբիլիզացնում է իր ռեսուրսները, այդ թվում՝ իր ազդեցության ոլորտում գտնվող բոլոր երկրներում: Ձեր ասածն այս առումով տրամաբանական է, ՄՄ մտնող երկրներում վարչապետներ փոխվեցին, ՌԴ-ն մոբիլիզացնում է ռեսուրսները ոչ միայն երկրի ներսում՝ դիմակայելու հնարավոր տնտեսական ճնշումներին, այլև իր բարեկամ համարվող երկրներում: Իհարկե, Մոսկվան իր շահերն ուներ վարչապետի փոփոխման մեջ:
-Տիգրան Սարգսյանն արևմտամետ ուղղության ներկայացուցիչ էր, ուստի անխուսափելի՞ էր նրա պաշտոնանկությունը Մաքսային միությանն անդամակցելիս:
-Առնվազն նա ռուսամետ չէր և միշտ էլ համարվել է ավելի շատ արևմտյան գործիչ: Պարզ է, որ Ռուսաստանը հարցը վաղուց էր բարձրացնում: Մանավանդ, վերջերս էլ Տիգրան Սարգսյանը Բրյուսելում ասաց, որ Հայաստանն ուզում է վերադառնալ եվրաասոցացման համաձայնագրի քաղաքական մասի ստորագրմանը: Ես կարծում եմ՝ Տիգրան Սարգսյանի հրաժարականի որոշումն ընդունվել է անցյալ տարեվերջին՝ փոխել ոչ պոպուլյար կառավարության ոչ պոպուլյար վարչապետին: Սերժ Սարգսյանը շատ պահպանողական է կադրային քաղաքականության մեջ, նա երբեք կտրուկ քայլեր կամ կադրային ջարդ չի արել, անցած տարիների կադրային փոփոխությունները եղել են կա՛մ փոխատեղություններ, կա՛մ փոխվել են կոալիցիայի մյուս անդամների նախարարները: Վարչապետի պաշտոնն ընդհանրապես ամենախոցելին է, նրան սովորաբար առաջինն են զոհաբերում: 2008-2009 թթ. համաշխարհային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամի հետևանքով քանի՞ վարչապետ փոխվեց: Ցանկացած երկրում հասարակության համար մեկ է, թե ինչու ինքն սկսեց վատ ապրել, ինքն ուզում է նորմալ կյանք և դուրս է գալիս փողոց՝ իր դժգոհությունը հայտնելու: Առաջին զոհն այդ ժամանակ միշտ լինում է կառավարությունը: Տիգրան Սարգսյանը 2008-2009-2010 թթ. կարող էր հրաժեշտ տալ պաշտոնին, եթե Սերժ Սարգսյանն այդքան պահպանողական չլիներ կադրային քաղաքականության մեջ: Վեց տարին հսկայական ժամկետ է ցանկացած վարչապետի համար: Եկավ մի պահ, երբ թե՛ ներքին, թե՛ արտաքին պատճառներով որոշվեց փոփոխություն անել՝ թե՛ հասարակությունը, թե՛ քաղաքական ուժերը, նույնիսկ ՀՀԿ-ն սկսել էին հոգնել վարչապետից: Երբ Տիգրան Սարգսյանը Facebook-ի իր էջում գրում էր, որ դեռ փետրվարին է հրաժարականի դիմում ներկայացրել, անկեղծ էր, ուղղակի նրան ասվել է, որ մի քանի կարևոր նախագծեր կան, կավարտվեն՝ նոր: Փաստացի՝ վերջին մեկ ամսում այն վիճակն էր, որ Տիգրան Սարգսյանին կամ զոհաբերում են, կա՛մ ինքն է զոհաբերում իրեն: Չափազանց շատ կամուրջներ նա այրեց հասարակության հետ պարտադիր կուտակային համակարգով, Բրյուսելյան հայտարարությամբ, երբ շատ կանխատեսելի էր ՌԴ-ի արձագանքը, որը լուրջ ձախողում դարձավ, որովհետև Հայաստանի դիրքերն ընդհանրապես թուլացան, մեզ ասացին՝ դուք ուրիշ լիգայից եք:
-Նոր վարչապետն ի՞նչ վերաբերմունք պիտի ունենա կենսաթոշակային համակարգի բարեփոխումներին, տարբեր գծերի ու տեսախցիկների հետևանքով կուտակվող բարձր տուգանքներին, տրանսպորտի ուղեվարձի թանկացմանը, եթե քաղաքական կուրսի փոփոխություն չլինի, ի՞նչ տարբերություն քաղաքացու համար՝ վարչապետը Տիգրան Սարգսյա՞նն է, թե՞ Սարգիս Տիգրանյանը: Շրջադարձ կլինի՞: Հայաստանը չի՞ հայտնվում բացարձակ ռուսական ուղեծրում, որտեղ քայլ այս կողմ, քայլ այն կողմ՝ պատժելի է:
-Մի մոռացեք, որ Հայաստանը նախագահական երկիր է, որտեղ վարչապետը հիմնականում ունի տեխնիկական գործառույթներ: Ձեր հարցերի պատասխանը 99 %-ով կախված է նախագահի կամքից՝ ուզո՞ւմ է նա ռեալ փոփոխություններ անել երկրում, թե՞ ոչ: Ես չեմ կարծում, որ նա ցանկանում է կլանաօլիգարխիկ համակարգը փոխել, մենաշնորհները վերացնել, պայքարել կոռուպցիայի դեմ: Հայաստանի պետական բյուջեն հնարավոր է ավելացնել, եթե քաղաքական կամք կա, կա որոշում, որ օլիգարխները հարկերը վճարելու են: Քաղաքական կամքը նախագահի ու նրա մերձավոր շրջապատից է գալիս: Գլխավոր հարցը՝ արդյո՞ք վարչապետի փոփոխության պատճառն այն է, որ ամենավերևում հասկացել են՝ պետք է տնտեսական քաղաքականություն փոխել: Պուտինը, օրինակ, ընդունում է, որ Մայդանը բողոք էր սոցիալական քաղաքականության, կոռուպցիայի դեմ, այսինքն՝ Մայդանի աջակիցների մեծ մասի համար առաջնային չէր՝ Եվրոպա՞, թե՞ Ռուսաստան, նրանք դեմ էին Յանուկովիչին: Յանուկովիչի վարչակարգի նույն բարքերը, հավելած աղետալից արտագաղթը, Հայաստանում են: ՈՒկրաինայի նախկին ու Հայաստանի ներկա իշխանությունները, պատկերավոր ասած, կլոններ են՝ տարբեր մասշտաբներով՝ նույն համակարգը, նույն կոռուպցիան, նույն վարչարարությունը: Յանուկովիչի առանձնատունը մեր որոշ պաշտոնյաների դղյակների համեմատ խղճուկ խրճիթ էր: Ռուսաստանը շահագրգռված է, որ իր դաշնակից երկրներում քիչ թե շատ նորմալ պայմաններ լինեն, որպեսզի ժողովուրդը չընդվզի, որովհետև սոցիալ-տնտեսական պատճառներով ոտքի են ելնում, քաղաքական և աշխարհաքաղաքական փոփոխություններ են լինում:
-Հայաստանում կա՞ն այդ քաղաքական ուժերը: Ոչիշխանական քաղաքական ուժերն իրենց բոլոր գաղափարական, քաղաքական, տնտեսական, ֆինանսական հարցերով տեղավորվում են ռուսական դաշտում:
-Համաձայն եմ, բայց մեղավորն առաջին հերթին Արևմուտքն է: Այս տարիների ընթացքում իրական այլընտրանք Հայաստանին չի առաջարկվել ո՛չ անվտանգության, ո՛չ տնտեսական անկախության, ո՛չ Արցախի հարցում: Արևմուտքի համար շատ դժվար է այստեղ որևէ շարժում անել՝ գունավոր կամ ոչգունավոր, որովհետև հանրության մեծ մասը ռուսական կողմնորոշում ունի:
-Դուք այդպե՞ս եք կարծում:
-Այո, որովհետև հասարակությունն այլընտրանք չի տեսնում: Հնարավոր է, որ նրանց մեծ մասը ելնում է պրագմատիզմից և այլընտրանքի դեպքում փոխելու է կողմնորոշումը: Նաև Ռուսաստանը գիտի, որ պետք չէ հույս դնել ավանդական բարեկամության վրա: Բայց Արևմուտքը նույնիսկ չկարողացավ թուրքական սահմանը բացել, որ ռեալ այլընտրանք էր:
-Բացառո՞ւմ եք, որ դա հետևանք էր ռուս-թուրքական սերտ հարաբերությունների: ՈՒ նույնիսկ Քեսաբի դեպքերը ապացույցն են, որ Ռուսաստանը իր շահերից ելնելով, օգտագործում է հայկական գործոնը:
-Որպես գերտերություն Ռուսաստանն ունի իր շահերը: Քեսաբում էլ հայկական գործոնն օգտագործվեց՝ թե՛ հայերին ինչ-որ գործընթացների մեջ ներքաշելու, թե՛ Թուրքիայի վրա ճնշում գործադրելու համար հայկական թեմաներով:
-Այս վիճակում Ղարաբաղի հարցում կարո՞ղ ենք կորուստներ ունենալ՝ ելնելով ռուս-թուրքական համագործակցությունից, ռուս-ադրբեջանական շահերից:
-Որոշ ժամանակ ստատուս քվոն կպահպանվի հաստատ:
-Իսկ դա ձեռնտո՞ւ է Ռուսաստանին, որ ամբողջ ընթացքում ցանկացել է իր խաղաղապահներին տեղակայել Ղարաբաղում և հիմա, միջազգային մեկուսացման մեջ, կարող է դա էլ փորձել:
-Առաջիկայում կտրուկ քայլեր հազիվ թե լինեն, ռուսները հիմա դրա ժամանակը չունեն ուղղակի:
-Մերձդնեստրի հարցը բարձրացնելու ժամանակ գտան:
-Մերձդնեստրի հարցը կենսական նշանակություն ունի, որովհետև, կարծում եմ, կա հետագայում ՈՒկրաինայի հարավային մարզերի միջոցով Ղրիմին միանալու տարբերակը:
-Զորի Բալայանի 21-էջանոց նամակը հե՞չ:
-Դա այն դեպքերի համար է, երբ Հայաստանը փորձի ինչ-որ շեղում անել, դա դամոկլյան սուր է, որ մերձավոր ապագայի համար չէ: ՈՒկրաինական դեպքերը ցույց տվեցին, որ ռազմական բազայի առկայությունը տարածաշրջանում վճռորոշ է:
-Այդ ընթացքով ՌԴ սուբյեկտ չե՞նք դառնում:
-Մենք ցանկացած երկրի սուբյեկտ կարող ենք դառնալ, եթե ինքնուրույն քաղաքականություն չենք վարում, եթե մեր նպատակը տնտեսությունը զարգացնելը չէ, ընդամենը 2-3 միլիոն մարդու աշխատանքով ապահովելը չէ: Եթե տնտեսությունը մնա այն վիճակում, որ տարեկան 50-60 հազար մարդ հեռանա, ինչի՞ մասին ենք խոսում: Որևէ կապ չունի, ՄՄ անդամ ես, ԵՄ անդամ ես, դու քո անկախության ինչ-որ մաս կորցնում ես, բայց պիտի ունենաս քո ներքին պաշտպանական քաղաքականությունը: Ինչո՞վ ռեալ անկախ քաղաքականություն չեն վարում ՄՄ-ում ու աշխարհում Ղազախստանը կամ Բելառուսը: Կասեք՝ ռեսուրսներ ունեն: Աստված մեզ տվել է անհրաժեշտ ռեսուրսներ, որ 3 միլիոն հայ նորմալ ապրի Հայաստանում: Միայն նավթ ու գազ չունենք: Աշխարհի քանի՞ երկիր ունի: Այդպես քանի՞ երկիր պիտի վերանար՝ նավթ ու գազ չունենալով: Խնդիրն ունեցած ռեսուրսների արդյունավետ կառավարումն է: Ոչ ոք չի կարող ասել, որ մենք մեր ռեսուրսները ճիշտ ենք կառավարում: Բայց դա հավերժ չի լինելու:

Զրույցը վարեց
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ